เอกลักษณ์ความโดดเด่นของผ้า
ประวัติความเป็นมา
บ้านจะโปะ ต. เมืองปัก อ. ปักธงชัย จ. นครราชสีมา เป็นหมู่บ้านเส้นทางสายไหม มีประวัติความเป็นมาหลากหลายแตกต่างกันไป บ้านจะโปะเป็นชุมชนโบราณของปักธงชัย มีประวัติยาวนานมาตั้งแต่ครั้งกรุงศรีอยุทธยาเป็นราชธานี เป็นเมืองหน้าด่านสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี ชาวบ้านจะโปะมีอาชีพทอผ้าเป็นหลัก ทำนาเป็นรอง
ลักษณะของผ้าทอพื้นเมืองที่บ้านจะโปะ โดยเฉพาะผ้าไหมพื้นสีเดียว จะมีสีสันสดใสสวยงาม จากหลักฐานที่ปรากฏในงานจิตรกรรมฝาผนังของวัดตะคุ อ. ปักธงชัย บริเวณด้านหลังของพระประธาน จะเห็นลวดลายจากผ้าพื้นเมืองกลุ่มหนึ่งมีแบบอย่างคล้ายลวดลายของทางภาคเหนือ จากการศึกษาในครั้งนั้นพบว่ามีการอพยพประชากรจากภาคเหนือลงมา แต่ไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดว่าเป็นช่วงไหนของประวัติศาสตร์ แต่ในปัจจุบันไม่สามารถพบเห็นผ้าพื้นเมืองตามแบบในจิตรกรรมอีกแล้ว เพราะไม่ได้ทอกันมานาน สังคมไทยตามชนบทในอดีต เรื่องขัดสนเงินทองเป็นเรื่องปกติ เส้นใยไหมก็หายากพอ ๆ กับเงินตรา ซึ่งถูกกำหนดให้มีค่าแทนเงินได้ หากบ้านใดมีเส้นใยไหมไว้ในครอบครอง ถือว่าบ้านนั้นเป็นบ้านที่มีฐานะในชมชนนั้น ๆ ดังเส้นใยไหมหรือผ้าไหมจึงมีค่าใช้แทนเงินได้ จึงมีการสืบทอดอาชีพการปลูกหม่อน เลี้ยงไหม และทอผ้าไหม ด้วยการเอาเส้นไหมมาทอเป็นผืนผ้าสำหรับตัดเย็บเป็นเสื้อผ้าให้กับสมาชิกในครัวเรือน เพื่อสวมใส่ในโอกาสสำคัญ ๆ เช่น ไปทำบุญที่วัด งานบุญประเพณีต่าง ๆ จากอาชีพเสริมที่ทำหลังการว่างเว้นจากการทำนา กลับกลายมาเป็นอาชีพที่สร้างรายได้ที่มั่นคงให้กับครอบครัว เมื่อมีการสืบสานการทอผ้าไหมจากรุ่นสู่รุ่น จึงก่อเกิดเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นอันทรงคุณค่า มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกันและกันของคนในหมู่บ้านจนได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานราชการในการส่งเสริมและพัฒนาต่อยอดอย่างต่อเนื่อง
ที่ตั้งและการติดต่อ
แหล่งผลิต : กลุ่มผ้าไหมบ้านจะโปะ
ที่ตั้ง : 60/1 ม. 2 ต. เมืองปัก อ. ปักธงชัย จ. นครราชสีมา
โทรศัพท์ : 09 9462 9641 (คุณศุภางค์ ต่างกลาง)
ลักษณะและลวดลายการทอหรือการผลิต
ขั้นตอนการผลิต
1. สืบเส้นด้ายยืนเข้ากับแกนม้วนด้ายยืน และร้อยปลายด้ายแต่ละเส้นเข้าในตะ กอแต่ละชุดและฟันหวี ดึงปลายเส้นด้ายยืนทั้งหมดม้วนเข้ากับแกนม้วนผ้าอีกด้านหนึ่ง ปรับความตึงหย่อนให้พอเหมาะ กรอด้ายเข้ากระสวยเพื่อใช้เป็นด้ายพุ่ง
2. เริ่มการทอโดยกดเครื่องแยกหมู่ตะกอ เส้นด้ายยืนชุดที่ 1 จะถูกแยกออกและเกิดช่องว่าง สอดกระสวยด้ายพุ่งผ่าน สลับตะกอชุดที่ 1 ยกตะกอชุดที่ 2 สอดกระสวยด้ายพุ่งกลับ ทำสลับกันไปเรื่อย ๆ
3. การกระทบฟันหวี ( ฟืม ) เมื่อสอดกระสวยด้ายพุ่งกลับก็จะกระทบ ฟันหวี เพื่อให้ด้ายพุ่งแนบติดกัน ได้เนื้อผ้าที่แน่นหนา
4. การเก็บหรือม้วนผ้า เมื่อทอผ้าได้พอประมาณแล้วก็จะม้วนเก็บในแกนม้วนผ้า โดยผ่อนแกนด้ายยืนให้คลายออกและปรับความตึงหย่อนใหม่ให้พอเหมาะ
ผลิตภัณฑ์ที่มีชื่อเสียงหรือโดดเด่น
ผ้าไหมของบ้านจะโปะ เพราะชุมชนบ้านจะโปะ มีประวัติด้านการทอผ้ามายาวนานกว่า 240 ปี มีชื่อเสียงด้านการย้อมสีผ้าด้วยวัสดุธรรมชาติ ลายผ้ามีเอกลักษณ์ คือ มัน เงา งาม เป็นที่ต้องการของผู้รักผ้า
ผ้าไหม บ้านดู่ กลุ่มหัตถกรรมผ้าไหมบ้านดู่ จ. นครราชสีมา
เอกลักษณ์ความโดดเด่นของผ้า
ประวัติความเป็นมา
บ้านดู่ อ. ปักธงชัย จ. นครราชสีมา ยังคงรักษาวัฒนธรรมการทอผ้าไหมที่สืบทอดมาตั้งแต่บรรพบุรุษ ควบคู่ไปกับการทำเกษตรกรรม โดยสมัยโบราณจะมีการทอผ้าเพื่อการสวมใส่ในชีวิตประจำวันเท่านั้น แต่เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนไป จากการทอผ้าเพื่อสวมใส่ในครัวเรือนได้กลายเป็นการทอเพื่อจำหน่าย ทำให้คนทั่วไปได้รู้จักผ้าไหมบ้านดู่ที่มีเอกลักษณ์โดดเด่น สวยงาม จนต้องเลือกซื้อหาเพื่อนำมาตัดชุดสวมใส่ เป็นสินค้าที่ต้องการของชาวไทยและต่างประเทศ
การทอผ้าไหมของบ้านดู่ มีทั้งสีพื้น ผ้าลายหางกระรอก โดยเฉพาะผ้าไหมมัดหมี่ที่มีลวดลายสวยงามเป็นที่นิยมชื่นชอบของคนทั่วไป กรรมวิธีการทอยุ่งยากซับซ้อน ต้องอาศัยช่างทอที่มีฝีมืออันประณีต พิถีพิถันทุกขั้นตอน อีกทั้งการคัดสรรเส้นไหมคุณภาพดีผ่านกระบวนการย้อมสีจากวัตถุดิบธรรมชาติ เช่น ครั่ง คราม เปลือกมังคุด เปลือกมะพูด แก่นเข แก่นฝาง ซึ่งเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ทำให้ได้ผ้าไหมที่มีความสวยงาม มันวาว คุณภาพดี จนได้รับตราสัญลักษณ์พระราชทาน “นกยูงสีน้ำเงิน” เป็นเครื่องยืนยันคุณภาพ
ที่ตั้งและการติดต่อ
แหล่งผลิต : กลุ่มหัตถกรรมผ้าไหมบ้านดู่
ที่ตั้ง : 29 ม. 6 บ้านดู่ ต. เมืองปัก อ. ปักธงชัย จ. นครราชสีมา
โทรศัพท์ : 08 1186 1545 (คุณประภาพรรณ พาภักดี (ป้านอม), 08 3374 9046 (คุณริน)
ลักษณะและลวดลายการทอหรือการผลิต
ขั้นตอนการผลิต
สืบเส้นด้ายยืนเข้ากับแกนม้วนด้ายยืน และร้อยปลายด้ายแต่ละเส้นเข้าในตะ กอแต่ละชุดและฟันหวี ดึงปลายเส้นด้ายยืนทั้งหมดม้วนเข้ากับแกนม้วนผ้าอีกด้านหนึ่ง ปรับความตึงหย่อนให้พอเหมาะ กรอด้ายเข้ากระสวยเพื่อใช้เป็นด้ายพุ่ง
2. เริ่มการทอโดยกดเครื่องแยกหมู่ตะกอ เส้นด้ายยืนชุดที่ 1 จะถูกแยกออกและเกิดช่องว่าง สอดกระสวยด้ายพุ่งผ่าน สลับตะกอชุดที่ 1 ยกตะกอชุดที่ 2 สอดกระสวยด้ายพุ่งกลับ ทำสลับกันไปเรื่อย ๆ
3. การกระทบฟันหวี ( ฟืม ) เมื่อสอดกระสวยด้ายพุ่งกลับก็จะกระทบ ฟันหวี เพื่อให้ด้ายพุ่งแนบติดกัน ได้เนื้อผ้าที่แน่นหนา
4. การเก็บหรือม้วนผ้า เมื่อทอผ้าได้พอประมาณแล้วก็จะม้วนเก็บในแกนม้วนผ้า โดยผ่อนแกนด้ายยืนให้คลายออกและปรับความตึงหย่อนใหม่ให้พอเหมาะ
ผลิตภัณฑ์ที่มีชื่อเสียงหรือโดดเด่น
ผ้าไหม ผ้าลายหางกระรอก ของบ้านดู่
